درباره سلامت استخوان و پوکی آن، بیشتر بدانیم
سلامت استخوان
استخوان یک بافت زنده است که از مجموعه ای از سلول‌های استخوان ساز و سلول‌های تخریب کننده استخوان تشکیل شده است. در تمام طول عمر ساخت و تخریب بافت استخوانی ادامه دارد و زمانی که تخریب استخوان بیشتر از ساخت آن باشد، پوکی استخوان (استئوپروز) رخ می‌دهد. در اکثر افراد توده استخوانی در دهه سوم زندگی به حداکثر میزان خود می‌رسد. سپس با افزایش سن و تغییرات بدن، تخریب و مرگ سلول های استخوانی افزایش می‌یابد و میزان توده استخوانی کاهش می‌یابد. این روند باعث می‌شود که تا 70 سالگی بخش قابل توجهی از توده استخوانی کاهش یابد. البته در زنان بعد از دوران یائسگی به دنبال افت میزان برخی از هورمون‌ها، کاهش چشمگیری در توده استخوانی مشاهده می‌شود و به همین دلیل زنان بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند. پوکی استخوان یک بیماری خاموش است و تا زمان بروز شکستگی علامتی ندارد.
پوکی استخوان چیست؟
پوکی استخوان نوعی بیماری است که در آن استخوان‌های فرد مبتلا پوک، ضعیف و شکننده می‌شود و در نتیجه، احتمال شکستگی‌های خودبه‌خودی استخوان، بالا می‌رود. اگرچه پوکی استخوان یک بیماری بدون درد است، اما شکستگی‌های حاصل از آن که در بسیاری از موارد در ستون فقرات بدون آن که فرد از آن اطلاع داشته باشد رُخ می‌دهد، می‌تواند به‌صورت درد مزمن کمر باشد. شکستگی‌ها می‌توانند تغییرات جدی در زندگی افراد ایجاد کنند. بیشترین شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان در ناحیۀ لگن، ستون مهره‌ها، مُچ دست یا قسمت بالای بازو رُخ می‌دهد.
شکستگی ناشی از پوکی استخوان با صدمات ناچیز مانند ضربه‌های خفیف و یا افتادن از حالت ایستاده اتفاق می‌افتند. شدت ضربه معمولاً به اندازه‌ای است که در یک استخوان سالم منجر به شکستگی نمی‌شود. شکستگی مهره‌ای می‌تواند بدون افتادن یا آسیب خاص، حتی طی فعالیت‌های معمول روزانه رُخ دهد. درد و رنج ناشی از شکستگی‌ها می‌تواند کیفیت زندگی فرد مبتلا را تحت تأثیر قرار دهد. وابستگی به سایر افراد و نیاز به یک مراقب، کاهش فعالیت‌های روزمره و در نهایت افسردگی، از شایع‌ترین تأثیرات آن هستند. در افراد شاغل، شکستگی باعث از دست رفتن تعداد زیادی از روزهای کاری می‌شود و در برخی از حرفه‌ها، در ادامۀ کار فرد اختلال ایجاد می‌کند. همچنین در پاره‌ای از شکستگی‌ها، نظیر شکستگی لگن، میزان مرگ‌و‌میر نیز بعد از شکستگی تا حدود زیادی افزایش می‌یابد.
با بالا رفتن سن، خطر ابتلا به پوکی استخوان افزایش می‌یابد. این بدان معنی نیست که افراد با سن پایین‌تر، در خطر ابتلا به این بیماری نیستند. اگرچه کاهش تودۀ استخوانی به نوعی روند طبیعی پیری محسوب می‌شود ولی می‌توان با رعایت اصول درست پیشگیری از دوران کودکی، نوجوانی و جوانی، ضمن ساخت تودۀ استخوانی حداکثری در بدن، ضمن به تأخیر انداختن این روند، میزان آن و احتمال آن را نیز کاهش داد. شروع یائسگی در خانم‌ها، آغازگر ضعف در استخوان‌ها است. به همین دلیل زنان باید از سنین جوانی به فکر حفظ تراکم و سلامت استخوان‌های خود باشند.
در تمام دنيا، رشد جمعيت در سنين بالا رو به افزايش است و ميزان شكستگي در طول هر سال و به‌دنبال آن، مرگ‌و‌میر، بالاتر خواهد رفت. از طرف ديگر اين شكستگي‌ها بار اقتصادي زيادي را بر سيستم‌هاي بهداشتي همۀ كشورها و نیز به خانواده‌ها تحميل خواهد كرد.
روند تغییرات در تراکم استخوان
استحکام استخوان‌ها تا حد زیادی به وراثت بستگی دارد. اما شیوۀ زندگی هم می‌تواند اثر زیادی در سلامت استخوان‌ها داشته باشد. حداکثر رشد طولی استخوان‌ها تا قبل از 20 سالگی بوده اما افزایش استحکام استخوان‌ها بعد از سن 20 سالگی همچنان ادامه خواهد داشت. بین سن 20 تا 30 سالگی، استخوان‌ها ضخیم و عریض می‌شوند و در دهۀ سوم زندگی به حداکثر حجم و تراکم استخوانی خود می‌رسند. بنابراین هرچه در سن پایین، ذخیرۀ تودۀ استخوانی بیشتر باشد، در سنین بالا استخوان‌های قوی‌تری وجود خواهد داشت. شکل 1، روند تشکیل و نیز کاهش تودۀ استخوانی را در سنین مختلف نشان می‌دهد.
به‌علت كاهش بافت استخوان، ميزان پوكي استخوان با افزايش سن بيشتر مي‌شود. از اين‌رو افزايش جمعيت سالمندان در دنيا از يك سو و تغيير الگوهاي زندگي و شهر‌نشيني از سوي ديگر باعث سير صعودي شيوع پوكي استخوان در بسياري از كشورهاي جهان شده‌است. تعداد افراد در معرض خطر شكستگي در سراسر دنيا در حال افزايش است.
شکل1-روند تشکیل تودۀ استخوانی
پوکی استخوان یک بیماری تدریجی و خاموش است که ممکن است بدون علامت بماند تا زمانی که شکستگی‌های استخوانی رخ دهند. با این حال، اقدامات پیشگیرانه مانند تغذیه صحیح، فعالیت بدنی منظم، و نظارت مداوم بر سلامت استخوان‌ها می‌تواند از بروز مشکلات جدی جلوگیری کند. توجه به این عوامل نه تنها به حفظ سلامت استخوان‌ها کمک می‌کند، بلکه کیفیت زندگی را نیز ارتقاء می‌دهد. با همکاری گروه آموزشی و پژوهشی بسماوا، گام‌های موثری برای پیشگیری از پوکی استخوان برداریم و از سلامت استخوان‌هایمان محافظت کنیم.
منابع برای مطالعه بیشتر:
دیدگاهتان را بنویسید