نقش والدین در مدیریت هیجانات و خشم

اهمیت خودآگاهی والدین و کنترل هیجانات

خشم و هیجانات شدید، بخشی طبیعی از زندگی انسان هستند و در رشد کودکان نیز نقشی اساسی دارند؛ اما نحوه مدیریت و ابراز این احساسات، سرنوشت روابط خانوادگی و سلامت روانی کودک را رقم می‌زند. والدین، نخستین و مهم‌ترین الگوهای هیجانی برای فرزندان خود هستند. کودکی که شاهد مدیریت سالم خشم و هیجانات از سوی والدین باشد، می‌آموزد که چگونه احساسات خود را شناسایی، بیان و کنترل کند.

خودآگاهی والدین به معنای شناخت احساسات، افکار و واکنش‌های خود در موقعیت‌های مختلف است. والدینی که نسبت به هیجانات خود آگاهی دارند، بهتر می‌توانند در لحظات پرتنش، واکنش‌های خود را مدیریت کنند و به جای واکنش‌های آنی و پرخاشگرانه، رفتارهای سنجیده و آرامش‌بخش از خود نشان دهند. این مهارت نه تنها به آرامش فضای خانه کمک می‌کند، بلکه به کودک نیز می‌آموزد که احساساتش را بدون آسیب به خود یا دیگران ابراز کند.

تحقیقات نشان داده است که در هنگام خشم و عصبانیت، رفتار والدین تأثیر مستقیمی بر ترشح مواد شیمیایی مغز کودک دارد. رفتار ملایم و آرام والدین باعث ترشح هورمون‌هایی مانند اکسی‌توسین و اوپیوئیدها در مغز کودک می‌شود که احساس امنیت، شادی و آرامش را تقویت می‌کند. در مقابل، خشونت و پرخاشگری والدین باعث افزایش هورمون‌های استرس مانند کورتیزول شده و کودک را مستعد اضطراب، افسردگی و رفتارهای پرخاشگرانه می‌کند.

الگو بودن والدین در مدیریت خشم

کودکان، رفتار والدین را به دقت مشاهده و تقلید می‌کنند. اگر والدین در مواجهه با خشم، فریاد بزنند، اشیا را پرت کنند یا دیگران را مقصر بدانند، کودک نیز همین الگوها را در برخورد با مشکلات به کار می‌گیرد. اما اگر والدین بتوانند در شرایط عصبانیت، آرامش خود را حفظ کنند، احساس خود را به شیوه‌ای کلامی و غیرمخرب بیان کنند و راه‌حل‌های مسالمت‌آمیز بیابند، کودک نیز این رفتارها را فرا می‌گیرد.

برای مثال، به جای سرزنش کودک به خاطر برداشتن اسباب‌بازی دیگران، والدین می‌توانند به او آموزش دهند که احساس خشم خود را با جملاتی مانند «من ناراحت می‌شوم وقتی اسباب‌بازی‌ام را بدون اجازه برمی‌داری، لطفاً آن را پس بده» بیان کند. این کار به کودک می‌آموزد که احساساتش را ابراز کند، اما به شیوه‌ای که به خودش و دیگران آسیبی نرساند.

همچنین، والدین باید مراقب باشند که کودک را به خاطر احساس خشم یا یأس، سرزنش یا شرمنده نکنند. بلکه باید به او کمک کنند تا احساساتش را بشناسد و راه‌های سالمی برای تخلیه آن‌ها پیدا کند؛ مثلاً با گفت‌وگو، نقاشی، بازی یا فعالیت‌های فیزیکی.

راهکارهای عملی برای کنترل خشم والدین

۱. خودآگاهی و مکث قبل از واکنش:
در لحظات عصبانیت، چند نفس عمیق بکشید و قبل از واکنش، چند ثانیه مکث کنید. این کار به شما فرصت می‌دهد تا احساسات خود را شناسایی و کنترل کنید.

۲. بیان احساسات به شکل کلامی:
احساسات خود را با جملاتی مانند «من الان عصبانی هستم چون…» بیان کنید. این کار هم به تخلیه سالم هیجان کمک می‌کند و هم به کودک می‌آموزد که احساساتش را به زبان بیاورد.

۳. تعیین مرزها و قوانین با آرامش:
در مواجهه با رفتار نامناسب کودک، با صدای آرام اما قاطعانه، قوانین و پیامدها را بیان کنید. مثلاً: «اگر جیغ بزنی، باید چند دقیقه در اتاق خودت باشی تا آرام شوی.»

4. استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی:
فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی، گوش دادن به موسیقی، ورزش، یا حتی نوشیدن یک لیوان آب می‌تواند به کاهش تنش کمک کند.

۵. در آغوش گرفتن و تماس بدنی:
تحقیقات نشان داده‌اند که در آغوش گرفتن کودک در لحظات عصبانیت، باعث ترشح هورمون‌های آرام‌بخش در مغز هر دو نفر می‌شود و به بازسازی پیوند عاطفی کمک می‌کند.

۶. حق انتخاب دادن به کودک:
به جای دستور دادن و امر و نهی مداوم، به کودک حق انتخاب بدهید تا احساس کنترل و استقلال کند. مثلاً: «دوست داری الان نقاشی بکشی یا کتاب بخوانی؟»

۷. مدیریت استرس و مراقبت از خود:
والدین باید به نیازهای جسمی و روحی خود توجه کنند. خواب کافی، تغذیه مناسب و زمان‌هایی برای استراحت و تفریح، به کنترل بهتر هیجانات کمک می‌کند.

۸. الگو بودن در حل مسئله:
در موقعیت‌های چالش‌برانگیز، به جای واکنش احساسی، با کودک درباره راه‌حل‌های مختلف صحبت کنید و او را در تصمیم‌گیری شریک کنید.

۹. درک شرایط کودک:
گاهی خشم کودک ناشی از گرسنگی، خستگی یا بیماری است. والدین باید ابتدا علت رفتار را شناسایی و سپس واکنش مناسب نشان دهند.

۱۰. پذیرش اشتباهات و عذرخواهی:
اگر در لحظه‌ای کنترل خود را از دست دادید، از کودک عذرخواهی کنید. این کار نه تنها رابطه را ترمیم می‌کند، بلکه به کودک می‌آموزد که اشتباه کردن بخشی از انسان بودن است و می‌توان آن را جبران کرد.

در نهایت، والدین با خودآگاهی، کنترل هیجانات و الگو بودن در مدیریت خشم، می‌توانند محیطی امن، آرام و پرمحبت برای رشد سالم فرزندان خود فراهم کنند. این مهارت‌ها نه تنها به بهبود روابط خانوادگی کمک می‌کند، بلکه آینده‌ای روشن‌تر و شادتر برای کودکان رقم خواهد زد.

.والدین با کودک عصبانی چه کنند؟

-اصلاح آزادی بیش از حد  ویا محدودیت بیش از حد در خانه

– امکان بازی کودک با همسالان

– دادن اختیار و انتخاب به کودک برای کنترل رفتار منفی گرایی او

– پرت کردن حواس کودک  به موارد مورد علاقه اش در هنگام ناراحتی او

-عدم بحث و جدل والدین با کودک در زمان عصبانیت او

– عدم تمسخر ویا تحقیر کودک در زمان عصبانیت

– عدم تنبیه کودک در زمان عصبانیت

-نوازش او در آغوش گرفتن کودک  در خشم شدیدو صحبت با کلمات ساده با او

-عدم بر آوردن خواسته ای نامعقول کودک

-عدم جایزه به عصبانیت او (دادن شکلات برای تسکین)

-توجه به خوراک و خواب کودک و پرسیدن علل بدخلقی از کودک

– عدم توجه وتسلیم نشدن به خشم خفیف که کودک برای رسیدن به خواسته اش به راه انداخته است

– نه گفتن به کودک در خشم خفیف

– عدم ترک کودک در زمان خشم شدید

– ترک کودک در زمان خشم خفیف وتنها گذاشتن او

-والدین با کودک وارد داد و ستد نشوند این به معنای تسلیم در برابر خواستهای بی پایان فرزند است.

– توضیح رسوم واداب اجتماعی برای درخواست بدون امر ونهی در جامعه.

 هنگام عصبانیت کودک والدین با خود چه کنند؟

• کودک دشمن شمانیست
• دراین لحظات هیچ کاری نکنید. قسم نخورید . فحش ندهید.تهدید و فریاد نزنید. از کلمات استفاده نکنید چون خشم و غضب شما بیشتر میشود. میتواند در خودرو در بسته خود فریاد بزنید.
• کودکان را ببخشید و به آنها آسیب نزنید.
• قبول کنید که خشم بهترین موضع برای مداخله درهر وضعیتی نیست.
• کودک اگر بزرگ است مدتی اورا تنها بگذارید و به حمام رفته و آبی به صورت بزنید و چند نفس عمیق بکشید.وبه خود مهلت بدهید تا آرام شوید.
• اگر کودک تان کوچک است  که نمی توانید اورا تنها بگذارید،در آشپزخانه صورت خود را بشویید وچند دقیقه بنشینید. کودک شماتماشاگر شماست.
• مهمترین درسی که کودک  ازشما آموخته این که چطور هیجانات خود را مسئولانه کنترل کند .
• به خود یاد آور شوید که کودک من  زمانی بیشترین نیاز به محبت را دارد که کمترین شایستگی را برای آن دارد.
• به جای عمل به خشم خود گوش فرا دهید. و منشا آن را پیدا کنید( کم خوابی ، تنشهای کاری، همسر…)اگر کودک شما خواهرش را کتک می زندخشم شما بخاطر این است که شماهم در کودکی خواهر خود را کتک زده اید . وقتی احساسات زیر بنایی خشم را حس کنید، عصبانیت خودش ناپدید می شود.
• بازنمایی خشم باعث تشدید آن می شود.
• قبل از ایجاد نظم و انضباط  و صدور فرمان صبر کنید، هیچ تصمیمی دراین لحظات برای رشد کودکتان بهترین نخواهد بود.
• بهترین جمله در زمان خشم” می خواهم در مورد آن چه اتفاق افتاده فکر کنم و بعدا در موردش صحبت خواهم کرد”
• کتک زدن کودک ممکن است به تخلیه خشمتان کمک کند ولی اثر ی ماندگار برروی کودکتان می گذارد.از کودک خود بابت تنبیه بدنی معذرت بخواهید وبه او بگویید این کار هیچ گاه صحیح نمی باشد.
• تهدید نکنید. تهدید سبب تحلیل نفوذ شما می شود ودفعه بعد احتمال کمتری دارد که کودک فرامین شمارا دنبال کند.
• برلحن کلام  و انتخاب کلمات را نظارت کنید. ثابت شده که هرچه ارام تر سخن یگویید دیگران هم پاسخ آرامتری می دهند . برعکس.
• به یاد داشته باشید که شما بخشی از مشکل هستید و مسئولیت خود را در مدیریت هیجانات به عهده بگیرید.
• هرگونه جدال و ستیز با کودک سبب ازبین رفتن  سرمایه یک رابطه ارزشمند  بین شما می شود.ببینید که موضوع اصلا ارزش عصبانی شدن دارد؟ ( انداختن لباس روی زمین )
• اگر خیلی درگیر عصبانیت هستید از مشاور کمک بگیرید.